ਮੇਰਾ ਮੇਰੇ ਨਾਨਕਿਆਂ ਬਾਰੇ ਤਜ਼ਰਬਾ ਬੜਾ ਅਜੀਬ, ਉਦਾਸ ਤੇ ਦਿਲਚਸਪ ਰਿਹਾ ਐ.. ਮੇਰੀਆਂ ਦੂਜੀਆਂ ਮਾਸੀਆਂ ਦੇ ਸਹੁਰਿਆਂ ਦੇ ਮੁਕਾਬਲੇ ਮੇਰਾ ਪਿੰਡ ਨੇੜੇ ਸੀ ਨਾਨਕਿਆਂ ਦੇ...। ਮੇਰੇ ਦੋ ਮਾਮਿਆਂ 'ਚੋਂ ਇੱਕ ਦਾ ਵਿਆਹ ਹੋਇਆ ਨਹੀਂ ਸੀ ਤੇ ਦੂਜੇ ਨੇ ਅਜੇ ਕਰਵਾਇਆ ਨਹੀਂ ਸੀ.. ਉੁਹ ਟਰੱਕ ਡਰਾਈਵਰ ਸੀ। ਤੇ ਦੂਜਾ ਵਿਹਲੜ...ਉਨਾਂ ਦੋਨਾਂ ਦੀ ਸੋਚ ਬਹੁਤ ਅਜੀਬ ਐ.. ਮੇਰੇ ਘਰਦਿਆਂ ਦੀ ਸੋਚ ਨਾਲੋਂ ਵੀ ਬਹੁਤ ਫ਼ਰਕ ਸੀ। ਸੋ ਮੈਂ ਤੇ ਵੀਰ ਜਾਣਾ ਪਸੰਦ ਨਹੀਂ ਸੀ ਕਰਦੇ। ਰਣਧੀਰ ਕਹਿੰਦਾ ਹੁੰਦਾ ਸੀ,"ਨਾਨਕੇ ਜਾਣ ਤੋਂ ਚੰਗਾ ਆ ਖੇਤ ਚਲੇ ਜਾਉ।"
ਨਾਨਕਿਆਂ ਦਾ ਢਹਿਆ ਜਿਹਾ ਘਰ ਹੁੰਦਾ ਸੀ ਨਾਨੀ ਦੀ ਮੌਤ ਤੋਂ ਬਾਅਦ.... ਤੇ ਉਸ ਘਰ ਦੀ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰੀ ਮੰਮੀ ਤੇ ਮਾਸੀਆਂ ਤੇ ਸੀ। ਤੇ ਕਿਉਂਕਿ ਮੇਰਾ ਘਰ ਨਜ਼ਦੀਕ ਸੀ ਇਸ ਲਈ ਮੰਮੀ ਹੀ ਜ਼ਿਆਦਾ ਖਿਆਲ ਰੱਖਦੇ ਸੀ.. ਸੋ ਸਾਲ 'ਚ ਦੋ ਤਿੰਨ ਵਾਰੀਂ ਜਾਣਾ ਪੈਂਦਾ ਸੀ ਕਦੇ ਘਰ ਲਿੱਪਣ, ਕਦੇ ਕੱਪੜੇ ਧੋਣ, ਕਦੇ ਸਫਾਈ ਕਰਨ..। ਮਾਂ ਨੇ ਜ਼ਬਰਦਸਤੀ ਮੈਨੂੰ ਲੈ ਜਾਣਾ.. ਕਿਉਂਕਿ ਉਥੇ ਜਾ ਕੇ ਕੱਲੇ ਬੰਦੇ ਨੂੰ ਉਦਾਂ ਹੀ ਘਰ ਖਾਣ ਨੂੰ ਆਉਂਦਾ ਸੀ। ਤੇ ਮੈਨੂੰ ਮੌਤ ਪੈ ਜਾਂਦੀ ਸੀ ਉਥੇ ਜਾਣ ਦੇ ਨਾਂ ਤੇ ਹੀ........।
ਅਸੀਂ ਦੁੱਧ,ਚਾਹ ਪੱਤੀ ਵਗੈਰਾ ਘਰੋਂ ਹੀ ਲੈ ਕੇ ਜਾਂਦੇ ਸੀ। ਕਦੇ ਕਦੇ ਤਾਂ ਰੋਟੀ ਵੀ। ਜਾਂ ਫੇਰ ਘਰੋਂ ਈ ਰੱਜ ਕੇ ਜਾਣਾ ਤੇ ਭੁੱਖੇ ਭਾਣੇ ਘਰੇ ਆ ਕੇ ਵੜਣਾ...। ਵੈਸੇ ਕਦੇ ਕਦਾਈਂ ਕੋਈ ਗਵਾਂਢੀ ਵੀ ਖੁਆ ਦਿੰਦੇ ਸੀ ਰੋਟੀ।
ਉਥੇ ਜਿਵੇਂ ਹੀ ਜਾ ਕੇ ਪਹੀ ਤੇ ਉਤਰਨਾ ਤਾਂ ਕਾਫੀ ਵਾਟ ਤੁਰ ਕੇ ਜਾਣਾ ਪੈਣਾ ਸੀ, ਚੰਗੀ ਕਸਰਤ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਸੀ.. ਸਾਹ ਫੁੱਲ ਜਾਣਾ.. ਅਜੇ ਵੀ ਯਾਦ ਆ ਸਿਰ ਰੜ ਜਾਂਦਾ ਸੀ। ਫੇਰ ਜਦੋਂ ਹੀ ਜਾ ਪਹੁੰਚਣਾ ਤਾਂ 75% ਬਾਹਰਲੇ ਦਰਵਾਜ਼ੇ ਨੂੰ ਜਿੰਦਰਾ ਤੇ ਕਮਰਿਆਂ ਨੂੰ ਤਾਂ ਹਮੇਸ਼ਾ ਹੀ। ਅੱਜ ਤੱਕ ਇੱਕ ਵਾਰ ਵੀ ਏਦਾਂ ਨਹੀਂ ਹੋਇਆ ਕਿ ਨਾਨਕੇ ਗਏ ਤੇ ਮਾਮਾ ਘਰ ਹੋਵੇ। ਫੇਰ ਜਾ ਕੇ ਮਾਂ ਨੇ ਸੜਕ ਤੇ ਦਰਵਾਜੇ ਕੋਲ ਖੜ ਜਾਣਾ ਤੇ ਮੇਰੀ ਫੇਰੀ ਸ਼ੁਰੂ ਕਿ ਜਾ ਕੇ ਮਾਮੇ ਨੂੰ ਲੱਭ ਕੇ ਲਿਆ.. ਪਹਿਲਾਂ ਪਿੰਡ ਦੀ ਧਰਮਸ਼ਾਲਾ 'ਚ ਜਾਣਾ ਤੇ ਪਿੰਡ ਸੀ ਬਹੁਤ ਵੱਡਾ ... ਸੋ ਬਹੁਤ ਬਜ਼ੁਰਗ ਹੁੰਦੇ ਸੀ.. ਮੈਂ ਸ਼ਰਮਾਉਂਦੀ ਘੱਟ ਹੀ ਸੀ .. ਜਾ ਕੇ ਪੁੱਛਣਾ ਕਿ ਮੇਰਾ ਮਾਮਾ ਨੀਂ ਆਇਆ ਏਥੇ?? ਅੱਗੇ ਮਾਮਾ ਇਦਾਂ ਦਾ ਚੜਦਾ ਚੰਦ ਕਿ 75% ਉਹ ਵੀ ਥੜੇ ਤੇ ਨਹੀਂ ਸੀ ਹੁੰਦਾ। ਤੇ ਮੈਂ ਸਭ ਬਜ਼ੁਰਗਾਂ ਤੋਂ ਸਿਰ ਪਲੋਸਵਾ ਕੇ ਜਦੋਂ ਨੂੰ ਮਾਂ ਕੋਲ ਵਾਪਿਸ ਆਉਣਾ ਤਾਂ ਇਧਰ ਉਦੋਂ ਤੱਕ ਮਾਂ ਨਾਲ ਹੋਰ ਭਾਣਾ ਵਰਤ ਚੁੱਕਾ ਹੁੰਦਾ ਸੀ.. ਮਾਂ ਕੋਲ ਪਹੁੰਚਣਾ ਤਾਂ ਦੇਖਣਾ ਕਿ ਅੱਠ ਦਸ ਬੁੜੀਆਂ ਨੇ ਮਾਂ ਨੂੰ ਘੇਰਾ ਪਾਇਆ ਹੋਣਾ ਤੇ ਜਿਵੇਂ ਮਾਂ ਨੂੰ ਰੋਣ ਲਈ ਤਰਲੇ ਪਾ ਰਹੀਆਂ ਹੋਣ। ਜਦੋਂ ਤੱਕ ਮਾਂ ਰੋਂਦੀ ਨਹੀਂ ਸੀ ਲੱਗੀਆਂ ਰਹਿੰਦੀਆਂ ਸੀ.."ਚਲ ਥੋਡੇ ਤਾਂ ਘਰ ਵਸਗੇ ਮੁੰਡਿਆਂ ਦਾ ਕੀ ਬਣੂੰ.. ਮਾਂ ਮਛੋਰ ਹੋ ਗਏ.."
"ਭਾਈ ਬੁੜੀਆਂ ਨਾਲ ਈ ਘਰ ਵਸਦੇ ਆ ..ਦੇਖਲਾ ਹੁਣ ਕਾਂ ਬੋਲਦੇ ਆ"
"ਭੈਣੇ ਬਾਹਲੀਂ ਚੰਗੀ ਬੁੜੀ ਸੀ ਚੰਦਰੀ..." ਵਗੈਰਾ ਵਗੈਰਾ.. ਮਾਂ ਨੇ ਜਦੋਂ ਤੱਕ ਰੋਣ ਨਾ ਲੱਗਣਾ।
ਫੇਰ ਜਿਵੇਂ ਈ ਮਾਂ ਦੇ ਹੰਝੂ ਸ਼ੁਰੂ, ਬੁੜੀਆਂ ਦੇ ਪੈਰ ਵੀ ਘਰਾਂ ਵੱਲ ਵਾਪਿਸ। ਚਲੋ ਫੇਰ ਮਾਂ ਨੂੰ ਚੁੱਪ ਕਰਵਾਉਣਾ ਤੇ ਮਾਂ ਨੇ ਕਹਿਣਾ ਚੱਲ ਪਹਿਲਾਂ ਚਾਬੀ ਲੱਭੀਏ...। ਇੱਕ ਪਾਸਿਉਂ ਲੱਗਣਾ ਗਲੀ ਦੇ ..ਪੰਦਰਾਂ ਵੀਹ ਘਰਾਂ 'ਚ ਪੁੱਛਣਾ ..ਕਿਸੇ ਨੇ ਕਹਿਣਾ ਉਧਰ ਜਾਂਦਾ ਦੇਖਿਆ ਸੀ ਕਿਸੇ ਨੇ ਦੂਜੇ ਪਾਸੇ ਕਹਿਣਾ..।ਪਿੰਡ ਬਹੁਤ ਵੱਡਾ ਸੀ ਸੋ ਚਾਬੀ ਲੱਭਦਿਆਂ ਨੂੰ ਦੁਪਹਿਰ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਸੀ...(ਏਨੀ ਅਕਲ ਪਤਾ ਨੀਂ ਹੈ ਨੀਂ ਸੀ ਕਿ ਇੱਕ ਚਾਬੀ ਸਾਨੂੰ ਦੇ ਦਿੰਦੇ,, ਪਰ ਮੰਮੀ ਹੋਰੀਂ ਤਿੰਨ ਭੈਣਾਂ ਸੀ ਤੇ ਚਾਬੀ ਇੱਕ ਈ ਵਾਧੂ ਹੋਣੀ ਆ..) ਫੇਰ ਜੀ ਜਦੋਂ ਤਾਈਂ ਮਾਮਾ ਜੀ ਨੇ ਲੱਭਣਾ ਤਾਂ ਮਾਮੇ ਨੇ ਆਪ ਨੀਂ ਘਰ ਆਉਣਾ . ਚਾਬੀ ਦੇ ਕੇ ਤੋਰ ਦੇਣਾ।
ਫੇਰ ਦਰਵਾਜ਼ਾ ਖੁੱਲਣਾ ਆਖਿਰ ਤਾਂ ਸੋਚੋ ਅੱਗੋਂ ਕੀ ਹਾਲ ਹੋਊ ਵਿਹੜੇ ਦਾ... ਦੋ ਦੋ ਹੱਥ ਦਾ ਘਾਹ ਤੇ ਉਤੋਂ ਮਾਮਾ ਮੇਰਾ ਫੁੱਲਾਂ ਦਾ ਸ਼ੌਕੀਨ..ਹਰ ਤਿਮਾਹੀ ਫੁੱਲ ਲਗਵਾ ਲੈਂਦਾ ਸੀ ਤੇ ਪਾਣੀ ਪਾਉਣਾ ਨਹੀਂ ਕਦੇ , ਸੋ ਉਹਨਾਂ ਦਾ ਕਤਲੇਆਮ ਵੀ ਸਾਡੇ ਹੱਥੋਂ ਹੀ ਲਿਖਿਆ ਹੁੰਦਾ ਸੀ। ਸੋ ਮਾਂ ਨੇ ਕਿਸੇ ਦੀ ਕਹੀ ਮੰਗ ਕੇ ਲੱਗਣਾ ਘਾਹ ਪੁੱਟਣ ਤੇ ਮੈਨੂੰ ਕਹਿਣਾ ਕਿਸੇ ਦੇ ਘਰੋਂ ਪਾਣੀ ਦੀ ਬਾਲਟੀ ਲੈ ਕੇ ਆ, ਨਲਕਾ ਵੀ ਉੱਤਰਿਆ ਹੁੰਦਾ ਸੀ। ਸੋ ਸਾਹੋਂ ਸਾਹ ਹੋ ਕੇ ਵਿਹੜੇ ਦੀ ਸਫਾਈ ਕਰਕੇ ਘਾਹ ਕਿਸੇ ਖੂੰਜੇ ਲਾ ਕੇ , ਪਿਛਲੀ ਵਾਰ ਵਾਲੇ ਘਾਹ ਨੂੰ ਅੱਗ ਲਾ ਕੇ ਫੇਰ ਕਮਰੇ ਖੋਲਣੇ। ਤੇ ਅੱਗੇ ਕਮਰਿਆਂ ਦੀ ਹਾਲਤ ਆਪ ਹੀ ਸੋਚ ਲਵੋ..ਮਣਾਂ ਮੂੰਹੀਂ ਮਿੱਟੀ, ਤੇ ਰੱਬ ਦਾ ਭਲਾ ਦੋ ਈ ਸੀ ਕਮਰੇ। ਕਦੇ ਕਦੇ ਚੂਹੇ ਵੀ ਮਰੇ ਹੁੰਦੇ ਸੀ ਅੰਦਰ ਸੋ ਮੂੰਹ ਸਿਰ ਲਪੇਟ ਕੇ ਮਾਂ ਨੇ ਪਹਿਲਾਂ ਉਨਾਂ ਦਾ ਸ਼ਰੀ ਗਣੇਸ਼ ਕਰਨਾ। ਫੇਰ ਕਿਸੇ ਕੋਨੇ 'ਚੋਂ ਸਟੋਵ ਲੱਭ ਕੇ ਚਾਹ ਬਣਾਉਣੀ ਤੇ ਉਦੋਂ ਹੀ ਮਾਮੇ ਨੇ ਆ ਟਪਕਣਾ ਕਿਤੋਂ ਤੇ ਨਾਲ ਦੋ ਚਾਰ ਹੋਰ ਵੀ ਮੱਖੀਮਾਰ । ਤੇ ਉਨਾਂ ਨੇ ਫੇਰ ਪੂਰੇ ਵਿਹੜੇ 'ਚ ਏਦਾਂ ਗੇੜਾ ਮਾਰਨਾ ਜਿਵੇਂ ਗਰਦੌਰੀ ਕਰਨ ਆਏ ਹੋਣ। ਨਾਲ ਨਾਲ ਮਾਮੇ ਦੀਆਂ ਟਿੱਪਣੀਆਂ ਵੀ ਜਿਵੇਂ," ਵੀਰਾਂ(ਮਾਂ ਦਾ ਨਾਮ) ਆਹ ਏਥੇ ਜੇ ਜੜਾਂ ਰਹਿ ਗੀਆਂ,, ਕਹੀ ਕੀਹਦੀ ਲਿਆਂਦੀ ਸੀ, ਫਲਾਣੇ ਕੇ ਬਾਹਲੀ ਸਹੀ ਕਹੀ ਆ, ਅਗਲੀ ਵਾਰੀ ਉਨਾਂ ਦਿਉਂ ਲੈ ਕੇ ਆਈਂ"
" ਆਹ ਫੁੱਲ ਪੱਟਕੇ ਟੋਇਆਂ 'ਚ ਮਿੱਟੀ ਕਾਹਤੋਂ ਭਰਤੀ, ਮੈਂ ਹੁਣ ਸੰਤਰੇ, ਅਮਰੂਦਾਂ ਦੇ ਬੂਟੇ ਲਗਵਾਉਣੇ ਸੀ.." ਜਾਣਿ ਕਿ ਮਾਂ ਦੇ ਪੱਲੇ ਫੇਰ ਉਹੀ ਫਿੱਟੇ ਲਾਹਨਤ।
ਤੇ ਚਾਹ ਪੀ ਕੇ ਜੇ ਸਫਾਈ ਵਾਲਾ ਗੇੜਾ ਹੁੰਦਾ ਸੀ ਤਾਂ ਮਾਂ ਨੇ ਲੱਗ ਜਾਣਾ ਸਫਾਈ ਕਰਨ... ਮਾਮਾ ਉਸ ਸਾਰੇ ਟਾਈਮ 'ਚ ਆਵਦੇ ਆਡੀਉ ਕੈਸਿਟ ਪਲੇਅਰ ਦੀਆਂ ਤਾਰਾਂ ਵਗੈਰਾ ਜੋੜ ਕੇ ਗਾਣੇ ਲਾ ਦਿੰਦਾ ਸੀ। ਤੇ ਉਹ ਵੀ ਇਨੀਂ ਉੱਚੀ ਕਿ ਅੱਧੇ ਪਿੰਡ ਨੂੰ ਪਤਾ ਲੱਗ ਜਾਵੇ ਕਿ ਅੱਜ ਘਰੇ ਈ ਆ।
ਤੇ ਮੇਰਾ ਕੰਮ ਹੁੰਦਾ ਸੀ ਸਾਰੀਆਂ ਫੋਟੋ ਸਾਫ਼ ਕਰਨਾ ਤੇ ਮਾਮਾ ਕੈਸਿਟਾਂ ਵੀ ਝਾੜਣ ਨੂੰ ਕਹਿ ਦਿੰਦਾ ਸੀ। ਘਰੇ ਡੇਢ ਦੋ ਸੌ ਕੈਸਿਟ ਤਾਂ ਹੋਊਗੀ.. (ਸੀ ਸ਼ੌਕੀਨ ਵੈਸੇ ਮੇਰੇ ਮਾਮੇ) .. ਮੈਂ ਸਜਾ ਕੇ ਰੱਖ ਦੇਣੀਆਂ ਉਹ ਤੇ ਮਾਮਾ ਬਾਗੋ ਬਾਗ... ਬਾਹਲੀ ਸਿਆਣੀ ਭਾਣਜੀ ਆ.......
ਤੇ ਬਾਕੀ ਸਾਰਾ ਟਾਈਮ ਆਥਣ ਤੱਕ ਮੈਂ ਫੋਟੋ ਲੈ ਕੇ ਹੀ ਬੈਠੀ ਰਹਿਣਾ ਤੇ ਮਾਂ ਨੂੰ ਪੁੱਛੀ ਜਾਣਾ ,, ਆਹ ਕੌਣ ਆ.. ਕਿੱਥੇ ਆ.. ਫੋਟੋ ਦੇਖਣਾ ਚੰਗਾ ਲੱਗਦਾ ਸੀ ਤੇ ਅਚੰਬਾ ਵੀ ਨਾਨਾ ਨਾਨੀ ਦੀਆਂ ਪੁਰਾਣੀਆਂ ਫੋਟੋ ਦੇਖ ਕਿ ਏਥੇ ਸਾਰੇ ਕਦੇ ਏਦਾਂ ਵੀ ਰਹਿੰਦੇ ਹੁੰਦੇ ਸੀ.........।
ਤੇ ਬੱਸ ਮੇਰਾ ਫੋਟੋਆਂ ਨਾਲ , ਮਾਂ ਦਾ ਸਫਾਈ ਕਰਦੀ ਦਾ ਤੇ ਮਾਮੇ ਦਾ ਸਾਫ਼ ਸੁਥਰੇ ਘਰ ਵੱਲ ਦੇਖਦੇ ਦੇਖਦੇ ਵਕਤ ਲੰਘ ਜਾਂਦਾ ਸੀ। ਤੇ ਫੇਰ ਮਾਂ ਨੂੰ ਤੇ ਮੈਨੂੰ ਜਦੋਂ ਭੁੱਖ ਲੱਗਣੀ ਤਾਂ ਫੇਰ ਘਰ ਦੀ ਯਾਦ ਆਉਣੀ ਤੇ ਅਸੀਂ ਆਵਦੇ ਘਰ ਵੱਲ ਫੇਰੀ ਪਾ ਲੈਣੀ ਦੁਬਾਰਾ ਤੇ ਮਾਮਾ ਜੀ ਉਦੋਂ ਤੱਕ ਪਹਿਲਾਂ ਹੀ ਕਿਤੇ ਜਾ ਚੁੱਕੇ ਹੁੰਦੇ ਸੀ ਤੇ ਮਾਂ ਨੇ ਫੇਰ ਨਾਨਾ ਨਾਨੀ ਜੀ ਦੀ ਕੋਈ ਗੱਲ ਕਰਦਿਆਂ ਉਹੀ ਭਰੇ ਜਿਹੇ ਮਨ ਨਾਲ ਉਹੀ ਜਿੰਦਰਾ ਲਾ ਦੇਣਾ ਤੇ ਚਾਬੀ ਗੁਆਂਢੀਆਂ ਦੇ ਘਰ ਦੇ ਕੇ ਸਾਡੇ ਨਾਨਾ ਨਾਨੀ , ਮਾਮਾ ਮਾਮੀਆਂ ਸਭ ਕੁਝ ਆਪਣੇ ਦਾਦਾ ਦਾਦੀ ਕੋਲ, ਪਾਪਾ ਕੋਲ ਆ ਕੇ ਸੁੱਖ ਦਾ ਸਾਹ ਆਉਣਾ.. ।
ਆਹ ਸਾਡਾ ਨਾਨਕੇ ਜਾਣਾ, ਘਰ ਸੁਆਰ ਕੇ ਭੁੱਖੇ ਭਾਣੇ ਘਰ ਵਾਪਿਸ ਆਉਣਾ ਹੁੰਦਾ ਸੀ.................।
Jassi Sangha.
April 2010
ਨਾਨਕਿਆਂ ਦਾ ਢਹਿਆ ਜਿਹਾ ਘਰ ਹੁੰਦਾ ਸੀ ਨਾਨੀ ਦੀ ਮੌਤ ਤੋਂ ਬਾਅਦ.... ਤੇ ਉਸ ਘਰ ਦੀ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰੀ ਮੰਮੀ ਤੇ ਮਾਸੀਆਂ ਤੇ ਸੀ। ਤੇ ਕਿਉਂਕਿ ਮੇਰਾ ਘਰ ਨਜ਼ਦੀਕ ਸੀ ਇਸ ਲਈ ਮੰਮੀ ਹੀ ਜ਼ਿਆਦਾ ਖਿਆਲ ਰੱਖਦੇ ਸੀ.. ਸੋ ਸਾਲ 'ਚ ਦੋ ਤਿੰਨ ਵਾਰੀਂ ਜਾਣਾ ਪੈਂਦਾ ਸੀ ਕਦੇ ਘਰ ਲਿੱਪਣ, ਕਦੇ ਕੱਪੜੇ ਧੋਣ, ਕਦੇ ਸਫਾਈ ਕਰਨ..। ਮਾਂ ਨੇ ਜ਼ਬਰਦਸਤੀ ਮੈਨੂੰ ਲੈ ਜਾਣਾ.. ਕਿਉਂਕਿ ਉਥੇ ਜਾ ਕੇ ਕੱਲੇ ਬੰਦੇ ਨੂੰ ਉਦਾਂ ਹੀ ਘਰ ਖਾਣ ਨੂੰ ਆਉਂਦਾ ਸੀ। ਤੇ ਮੈਨੂੰ ਮੌਤ ਪੈ ਜਾਂਦੀ ਸੀ ਉਥੇ ਜਾਣ ਦੇ ਨਾਂ ਤੇ ਹੀ........।
ਅਸੀਂ ਦੁੱਧ,ਚਾਹ ਪੱਤੀ ਵਗੈਰਾ ਘਰੋਂ ਹੀ ਲੈ ਕੇ ਜਾਂਦੇ ਸੀ। ਕਦੇ ਕਦੇ ਤਾਂ ਰੋਟੀ ਵੀ। ਜਾਂ ਫੇਰ ਘਰੋਂ ਈ ਰੱਜ ਕੇ ਜਾਣਾ ਤੇ ਭੁੱਖੇ ਭਾਣੇ ਘਰੇ ਆ ਕੇ ਵੜਣਾ...। ਵੈਸੇ ਕਦੇ ਕਦਾਈਂ ਕੋਈ ਗਵਾਂਢੀ ਵੀ ਖੁਆ ਦਿੰਦੇ ਸੀ ਰੋਟੀ।
ਉਥੇ ਜਿਵੇਂ ਹੀ ਜਾ ਕੇ ਪਹੀ ਤੇ ਉਤਰਨਾ ਤਾਂ ਕਾਫੀ ਵਾਟ ਤੁਰ ਕੇ ਜਾਣਾ ਪੈਣਾ ਸੀ, ਚੰਗੀ ਕਸਰਤ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਸੀ.. ਸਾਹ ਫੁੱਲ ਜਾਣਾ.. ਅਜੇ ਵੀ ਯਾਦ ਆ ਸਿਰ ਰੜ ਜਾਂਦਾ ਸੀ। ਫੇਰ ਜਦੋਂ ਹੀ ਜਾ ਪਹੁੰਚਣਾ ਤਾਂ 75% ਬਾਹਰਲੇ ਦਰਵਾਜ਼ੇ ਨੂੰ ਜਿੰਦਰਾ ਤੇ ਕਮਰਿਆਂ ਨੂੰ ਤਾਂ ਹਮੇਸ਼ਾ ਹੀ। ਅੱਜ ਤੱਕ ਇੱਕ ਵਾਰ ਵੀ ਏਦਾਂ ਨਹੀਂ ਹੋਇਆ ਕਿ ਨਾਨਕੇ ਗਏ ਤੇ ਮਾਮਾ ਘਰ ਹੋਵੇ। ਫੇਰ ਜਾ ਕੇ ਮਾਂ ਨੇ ਸੜਕ ਤੇ ਦਰਵਾਜੇ ਕੋਲ ਖੜ ਜਾਣਾ ਤੇ ਮੇਰੀ ਫੇਰੀ ਸ਼ੁਰੂ ਕਿ ਜਾ ਕੇ ਮਾਮੇ ਨੂੰ ਲੱਭ ਕੇ ਲਿਆ.. ਪਹਿਲਾਂ ਪਿੰਡ ਦੀ ਧਰਮਸ਼ਾਲਾ 'ਚ ਜਾਣਾ ਤੇ ਪਿੰਡ ਸੀ ਬਹੁਤ ਵੱਡਾ ... ਸੋ ਬਹੁਤ ਬਜ਼ੁਰਗ ਹੁੰਦੇ ਸੀ.. ਮੈਂ ਸ਼ਰਮਾਉਂਦੀ ਘੱਟ ਹੀ ਸੀ .. ਜਾ ਕੇ ਪੁੱਛਣਾ ਕਿ ਮੇਰਾ ਮਾਮਾ ਨੀਂ ਆਇਆ ਏਥੇ?? ਅੱਗੇ ਮਾਮਾ ਇਦਾਂ ਦਾ ਚੜਦਾ ਚੰਦ ਕਿ 75% ਉਹ ਵੀ ਥੜੇ ਤੇ ਨਹੀਂ ਸੀ ਹੁੰਦਾ। ਤੇ ਮੈਂ ਸਭ ਬਜ਼ੁਰਗਾਂ ਤੋਂ ਸਿਰ ਪਲੋਸਵਾ ਕੇ ਜਦੋਂ ਨੂੰ ਮਾਂ ਕੋਲ ਵਾਪਿਸ ਆਉਣਾ ਤਾਂ ਇਧਰ ਉਦੋਂ ਤੱਕ ਮਾਂ ਨਾਲ ਹੋਰ ਭਾਣਾ ਵਰਤ ਚੁੱਕਾ ਹੁੰਦਾ ਸੀ.. ਮਾਂ ਕੋਲ ਪਹੁੰਚਣਾ ਤਾਂ ਦੇਖਣਾ ਕਿ ਅੱਠ ਦਸ ਬੁੜੀਆਂ ਨੇ ਮਾਂ ਨੂੰ ਘੇਰਾ ਪਾਇਆ ਹੋਣਾ ਤੇ ਜਿਵੇਂ ਮਾਂ ਨੂੰ ਰੋਣ ਲਈ ਤਰਲੇ ਪਾ ਰਹੀਆਂ ਹੋਣ। ਜਦੋਂ ਤੱਕ ਮਾਂ ਰੋਂਦੀ ਨਹੀਂ ਸੀ ਲੱਗੀਆਂ ਰਹਿੰਦੀਆਂ ਸੀ.."ਚਲ ਥੋਡੇ ਤਾਂ ਘਰ ਵਸਗੇ ਮੁੰਡਿਆਂ ਦਾ ਕੀ ਬਣੂੰ.. ਮਾਂ ਮਛੋਰ ਹੋ ਗਏ.."
"ਭਾਈ ਬੁੜੀਆਂ ਨਾਲ ਈ ਘਰ ਵਸਦੇ ਆ ..ਦੇਖਲਾ ਹੁਣ ਕਾਂ ਬੋਲਦੇ ਆ"
"ਭੈਣੇ ਬਾਹਲੀਂ ਚੰਗੀ ਬੁੜੀ ਸੀ ਚੰਦਰੀ..." ਵਗੈਰਾ ਵਗੈਰਾ.. ਮਾਂ ਨੇ ਜਦੋਂ ਤੱਕ ਰੋਣ ਨਾ ਲੱਗਣਾ।
ਫੇਰ ਜਿਵੇਂ ਈ ਮਾਂ ਦੇ ਹੰਝੂ ਸ਼ੁਰੂ, ਬੁੜੀਆਂ ਦੇ ਪੈਰ ਵੀ ਘਰਾਂ ਵੱਲ ਵਾਪਿਸ। ਚਲੋ ਫੇਰ ਮਾਂ ਨੂੰ ਚੁੱਪ ਕਰਵਾਉਣਾ ਤੇ ਮਾਂ ਨੇ ਕਹਿਣਾ ਚੱਲ ਪਹਿਲਾਂ ਚਾਬੀ ਲੱਭੀਏ...। ਇੱਕ ਪਾਸਿਉਂ ਲੱਗਣਾ ਗਲੀ ਦੇ ..ਪੰਦਰਾਂ ਵੀਹ ਘਰਾਂ 'ਚ ਪੁੱਛਣਾ ..ਕਿਸੇ ਨੇ ਕਹਿਣਾ ਉਧਰ ਜਾਂਦਾ ਦੇਖਿਆ ਸੀ ਕਿਸੇ ਨੇ ਦੂਜੇ ਪਾਸੇ ਕਹਿਣਾ..।ਪਿੰਡ ਬਹੁਤ ਵੱਡਾ ਸੀ ਸੋ ਚਾਬੀ ਲੱਭਦਿਆਂ ਨੂੰ ਦੁਪਹਿਰ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਸੀ...(ਏਨੀ ਅਕਲ ਪਤਾ ਨੀਂ ਹੈ ਨੀਂ ਸੀ ਕਿ ਇੱਕ ਚਾਬੀ ਸਾਨੂੰ ਦੇ ਦਿੰਦੇ,, ਪਰ ਮੰਮੀ ਹੋਰੀਂ ਤਿੰਨ ਭੈਣਾਂ ਸੀ ਤੇ ਚਾਬੀ ਇੱਕ ਈ ਵਾਧੂ ਹੋਣੀ ਆ..) ਫੇਰ ਜੀ ਜਦੋਂ ਤਾਈਂ ਮਾਮਾ ਜੀ ਨੇ ਲੱਭਣਾ ਤਾਂ ਮਾਮੇ ਨੇ ਆਪ ਨੀਂ ਘਰ ਆਉਣਾ . ਚਾਬੀ ਦੇ ਕੇ ਤੋਰ ਦੇਣਾ।
ਫੇਰ ਦਰਵਾਜ਼ਾ ਖੁੱਲਣਾ ਆਖਿਰ ਤਾਂ ਸੋਚੋ ਅੱਗੋਂ ਕੀ ਹਾਲ ਹੋਊ ਵਿਹੜੇ ਦਾ... ਦੋ ਦੋ ਹੱਥ ਦਾ ਘਾਹ ਤੇ ਉਤੋਂ ਮਾਮਾ ਮੇਰਾ ਫੁੱਲਾਂ ਦਾ ਸ਼ੌਕੀਨ..ਹਰ ਤਿਮਾਹੀ ਫੁੱਲ ਲਗਵਾ ਲੈਂਦਾ ਸੀ ਤੇ ਪਾਣੀ ਪਾਉਣਾ ਨਹੀਂ ਕਦੇ , ਸੋ ਉਹਨਾਂ ਦਾ ਕਤਲੇਆਮ ਵੀ ਸਾਡੇ ਹੱਥੋਂ ਹੀ ਲਿਖਿਆ ਹੁੰਦਾ ਸੀ। ਸੋ ਮਾਂ ਨੇ ਕਿਸੇ ਦੀ ਕਹੀ ਮੰਗ ਕੇ ਲੱਗਣਾ ਘਾਹ ਪੁੱਟਣ ਤੇ ਮੈਨੂੰ ਕਹਿਣਾ ਕਿਸੇ ਦੇ ਘਰੋਂ ਪਾਣੀ ਦੀ ਬਾਲਟੀ ਲੈ ਕੇ ਆ, ਨਲਕਾ ਵੀ ਉੱਤਰਿਆ ਹੁੰਦਾ ਸੀ। ਸੋ ਸਾਹੋਂ ਸਾਹ ਹੋ ਕੇ ਵਿਹੜੇ ਦੀ ਸਫਾਈ ਕਰਕੇ ਘਾਹ ਕਿਸੇ ਖੂੰਜੇ ਲਾ ਕੇ , ਪਿਛਲੀ ਵਾਰ ਵਾਲੇ ਘਾਹ ਨੂੰ ਅੱਗ ਲਾ ਕੇ ਫੇਰ ਕਮਰੇ ਖੋਲਣੇ। ਤੇ ਅੱਗੇ ਕਮਰਿਆਂ ਦੀ ਹਾਲਤ ਆਪ ਹੀ ਸੋਚ ਲਵੋ..ਮਣਾਂ ਮੂੰਹੀਂ ਮਿੱਟੀ, ਤੇ ਰੱਬ ਦਾ ਭਲਾ ਦੋ ਈ ਸੀ ਕਮਰੇ। ਕਦੇ ਕਦੇ ਚੂਹੇ ਵੀ ਮਰੇ ਹੁੰਦੇ ਸੀ ਅੰਦਰ ਸੋ ਮੂੰਹ ਸਿਰ ਲਪੇਟ ਕੇ ਮਾਂ ਨੇ ਪਹਿਲਾਂ ਉਨਾਂ ਦਾ ਸ਼ਰੀ ਗਣੇਸ਼ ਕਰਨਾ। ਫੇਰ ਕਿਸੇ ਕੋਨੇ 'ਚੋਂ ਸਟੋਵ ਲੱਭ ਕੇ ਚਾਹ ਬਣਾਉਣੀ ਤੇ ਉਦੋਂ ਹੀ ਮਾਮੇ ਨੇ ਆ ਟਪਕਣਾ ਕਿਤੋਂ ਤੇ ਨਾਲ ਦੋ ਚਾਰ ਹੋਰ ਵੀ ਮੱਖੀਮਾਰ । ਤੇ ਉਨਾਂ ਨੇ ਫੇਰ ਪੂਰੇ ਵਿਹੜੇ 'ਚ ਏਦਾਂ ਗੇੜਾ ਮਾਰਨਾ ਜਿਵੇਂ ਗਰਦੌਰੀ ਕਰਨ ਆਏ ਹੋਣ। ਨਾਲ ਨਾਲ ਮਾਮੇ ਦੀਆਂ ਟਿੱਪਣੀਆਂ ਵੀ ਜਿਵੇਂ," ਵੀਰਾਂ(ਮਾਂ ਦਾ ਨਾਮ) ਆਹ ਏਥੇ ਜੇ ਜੜਾਂ ਰਹਿ ਗੀਆਂ,, ਕਹੀ ਕੀਹਦੀ ਲਿਆਂਦੀ ਸੀ, ਫਲਾਣੇ ਕੇ ਬਾਹਲੀ ਸਹੀ ਕਹੀ ਆ, ਅਗਲੀ ਵਾਰੀ ਉਨਾਂ ਦਿਉਂ ਲੈ ਕੇ ਆਈਂ"
" ਆਹ ਫੁੱਲ ਪੱਟਕੇ ਟੋਇਆਂ 'ਚ ਮਿੱਟੀ ਕਾਹਤੋਂ ਭਰਤੀ, ਮੈਂ ਹੁਣ ਸੰਤਰੇ, ਅਮਰੂਦਾਂ ਦੇ ਬੂਟੇ ਲਗਵਾਉਣੇ ਸੀ.." ਜਾਣਿ ਕਿ ਮਾਂ ਦੇ ਪੱਲੇ ਫੇਰ ਉਹੀ ਫਿੱਟੇ ਲਾਹਨਤ।
ਤੇ ਚਾਹ ਪੀ ਕੇ ਜੇ ਸਫਾਈ ਵਾਲਾ ਗੇੜਾ ਹੁੰਦਾ ਸੀ ਤਾਂ ਮਾਂ ਨੇ ਲੱਗ ਜਾਣਾ ਸਫਾਈ ਕਰਨ... ਮਾਮਾ ਉਸ ਸਾਰੇ ਟਾਈਮ 'ਚ ਆਵਦੇ ਆਡੀਉ ਕੈਸਿਟ ਪਲੇਅਰ ਦੀਆਂ ਤਾਰਾਂ ਵਗੈਰਾ ਜੋੜ ਕੇ ਗਾਣੇ ਲਾ ਦਿੰਦਾ ਸੀ। ਤੇ ਉਹ ਵੀ ਇਨੀਂ ਉੱਚੀ ਕਿ ਅੱਧੇ ਪਿੰਡ ਨੂੰ ਪਤਾ ਲੱਗ ਜਾਵੇ ਕਿ ਅੱਜ ਘਰੇ ਈ ਆ।
ਤੇ ਮੇਰਾ ਕੰਮ ਹੁੰਦਾ ਸੀ ਸਾਰੀਆਂ ਫੋਟੋ ਸਾਫ਼ ਕਰਨਾ ਤੇ ਮਾਮਾ ਕੈਸਿਟਾਂ ਵੀ ਝਾੜਣ ਨੂੰ ਕਹਿ ਦਿੰਦਾ ਸੀ। ਘਰੇ ਡੇਢ ਦੋ ਸੌ ਕੈਸਿਟ ਤਾਂ ਹੋਊਗੀ.. (ਸੀ ਸ਼ੌਕੀਨ ਵੈਸੇ ਮੇਰੇ ਮਾਮੇ) .. ਮੈਂ ਸਜਾ ਕੇ ਰੱਖ ਦੇਣੀਆਂ ਉਹ ਤੇ ਮਾਮਾ ਬਾਗੋ ਬਾਗ... ਬਾਹਲੀ ਸਿਆਣੀ ਭਾਣਜੀ ਆ.......
ਤੇ ਬਾਕੀ ਸਾਰਾ ਟਾਈਮ ਆਥਣ ਤੱਕ ਮੈਂ ਫੋਟੋ ਲੈ ਕੇ ਹੀ ਬੈਠੀ ਰਹਿਣਾ ਤੇ ਮਾਂ ਨੂੰ ਪੁੱਛੀ ਜਾਣਾ ,, ਆਹ ਕੌਣ ਆ.. ਕਿੱਥੇ ਆ.. ਫੋਟੋ ਦੇਖਣਾ ਚੰਗਾ ਲੱਗਦਾ ਸੀ ਤੇ ਅਚੰਬਾ ਵੀ ਨਾਨਾ ਨਾਨੀ ਦੀਆਂ ਪੁਰਾਣੀਆਂ ਫੋਟੋ ਦੇਖ ਕਿ ਏਥੇ ਸਾਰੇ ਕਦੇ ਏਦਾਂ ਵੀ ਰਹਿੰਦੇ ਹੁੰਦੇ ਸੀ.........।
ਤੇ ਬੱਸ ਮੇਰਾ ਫੋਟੋਆਂ ਨਾਲ , ਮਾਂ ਦਾ ਸਫਾਈ ਕਰਦੀ ਦਾ ਤੇ ਮਾਮੇ ਦਾ ਸਾਫ਼ ਸੁਥਰੇ ਘਰ ਵੱਲ ਦੇਖਦੇ ਦੇਖਦੇ ਵਕਤ ਲੰਘ ਜਾਂਦਾ ਸੀ। ਤੇ ਫੇਰ ਮਾਂ ਨੂੰ ਤੇ ਮੈਨੂੰ ਜਦੋਂ ਭੁੱਖ ਲੱਗਣੀ ਤਾਂ ਫੇਰ ਘਰ ਦੀ ਯਾਦ ਆਉਣੀ ਤੇ ਅਸੀਂ ਆਵਦੇ ਘਰ ਵੱਲ ਫੇਰੀ ਪਾ ਲੈਣੀ ਦੁਬਾਰਾ ਤੇ ਮਾਮਾ ਜੀ ਉਦੋਂ ਤੱਕ ਪਹਿਲਾਂ ਹੀ ਕਿਤੇ ਜਾ ਚੁੱਕੇ ਹੁੰਦੇ ਸੀ ਤੇ ਮਾਂ ਨੇ ਫੇਰ ਨਾਨਾ ਨਾਨੀ ਜੀ ਦੀ ਕੋਈ ਗੱਲ ਕਰਦਿਆਂ ਉਹੀ ਭਰੇ ਜਿਹੇ ਮਨ ਨਾਲ ਉਹੀ ਜਿੰਦਰਾ ਲਾ ਦੇਣਾ ਤੇ ਚਾਬੀ ਗੁਆਂਢੀਆਂ ਦੇ ਘਰ ਦੇ ਕੇ ਸਾਡੇ ਨਾਨਾ ਨਾਨੀ , ਮਾਮਾ ਮਾਮੀਆਂ ਸਭ ਕੁਝ ਆਪਣੇ ਦਾਦਾ ਦਾਦੀ ਕੋਲ, ਪਾਪਾ ਕੋਲ ਆ ਕੇ ਸੁੱਖ ਦਾ ਸਾਹ ਆਉਣਾ.. ।
ਆਹ ਸਾਡਾ ਨਾਨਕੇ ਜਾਣਾ, ਘਰ ਸੁਆਰ ਕੇ ਭੁੱਖੇ ਭਾਣੇ ਘਰ ਵਾਪਿਸ ਆਉਣਾ ਹੁੰਦਾ ਸੀ.................।
Jassi Sangha.
April 2010
No comments:
Post a Comment